Қалыптасу туралы
Менің бүкіл өмірім білім беру төңірегінде құрылады. Мен білім адамымын. Бірақ бұл бірден түсінілмеді. Алдымен «Шет тілдері» факультетінде оқыдым, содан кейін «Болашақ» бағдарламасы бойынша Швейцарияда туризм саласында магистр дәрежесін алдым. Дәл осы сәтте менің нақты миссиям туризм индустриясымен байланысты емес екенін түсіндім. 2011-2012 жылдары Қазақстанға оралып, өзімді толығымен білім беруге арнадым, М. Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінде сабақ бере бастадым.
Университетте мен академиялық ұтқырлық бөлімінде жұмыс істедім, онда «Болашақ» бағдарламасы аясында студенттер мен оқытушыларға қолдау көрсеттім. Мен әрқашан кәсіби бағдарлауға байланысты әлеуметтік жобаларға белсенді қатыстым, талапкерлерге әлемнің жетекші университеттеріне түсуге көмектестім және ауылдық жерлердегі балаларға арналған онлайн көмек бағдарламаларын ұйымдастырдым. Сонымен қатар, Қазақстан ұстаздары үшін даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру бағдарламаларын әзірлеумен және іске асырумен айналыстым.
Мансап барысында мен Қазақстанның, Малайзияның және Сингапурдың түрлі жоғары оқу орындарында жұмыс істедім және осы күнге дейін әлемнің көптеген жетекші университеттерімен ынтымақтасамын. Қазіргі уақытта мен Наньян технологиялық университетінің докторантурасында оқимын және Сингапурда тұрамын.
Қазіргі білім туралы
Қазақстандық мектептер компьютерлік сыныптарды, физика және химия сыныптарын жарақтандыру бөлігінде әлемде жетекші орын алады. Жапония немесе Малайзия сияқты барлық, тіпті ең дамыған елдерде де мұндай кабинет жабдықтары жоқ. Бұл мемлекеттің орта білімге қамқорлық жасайтындығының көрсеткіші. Мектептерді дамытуға үлкен сомалар бөлінуде.
Біз білім беру қызметкерлерінің дайындығы мен кәсіби дамуын жақсарту қажеттілігімен бетпе-бет келеміз. Бұл мәселені шешуге тырысқаны қуантады. Жыл сайын мемлекет оқытушылар құрамын оқытуға үлкен қаражат бөледі. Мұғалімдер бүкіл әлем бойынша тағылымдамадан өтуге жіберіледі. Бұл оларға ең дамыған елдердегі білім беру жүйелерінің қалай жұмыс істейтінін өз көздерімен көруге мүмкіндік береді.
Қазақстанда оқушыларға жеке көңіл бөлу жетіспейді. Мұның себебі — толып жатқан сыныптар, қағазбастылық және мұғалімдердің жоғары жұмыс жүктемесі. Сонымен қатар, мұғалімдердің көптеген тұрмыстық мәселелері де бар. Сондықтан мұғалімдер бәріне үлгере алмайды. Бірақ соңғы жылдары жүргізіліп жатқан білім беру реформалары осы сұрақтарды шешуге бағытталған және бұл біртіндеп білім беру сапасын жақсартуға әкеледі. Қолдағы бар кемшіліктерге қарамастан, біздің біліміміз көптеген аспектілерде көрші елдердің — Өзбекстанның, Қырғызстанның және тіпті Ресейдің білімінен озып келеді.
Біздің білім беру жүйесін одан әрі дамыту үшін бағдар іздеуде Азия елдеріне қарау керек. Неліктен Азия? Мысалы, Америкада бүкіл жүйе оқу процесінде ең әлсіз оқушыға баса назар аударылатындай етіп ұйымдастырылған. Бұл елде демократия мәселелеріне көп көңіл бөлінеді және барлық балалар өздерін жайлы сезінуі үшін, үкімет оқу бағдарламасын ең әлсіз оқитындарға да түсінікті етуге тырысады. Бірақ, онымен бірге Америкада әлемдегі ең күшті білім беру жүйесі бар. Harvard, Yale, Princeton және басқа да жоғары оқу орындары орналасқан. Оған себеп — АҚШ-қа әлемнің түкпір-түкпірінен қоныс аударатын ең күшті ақыл-ойлардың бар болуы.
Біздің білім беру жүйесін одан әрі дамыту үшін бағдар іздеуде Азия елдеріне қарау керек
Егер біз Азия елдері туралы, әсіресе Сингапур туралы айтатын болсақ, онда білім ең мықты оқушыға бағытталған. Табиғи қазбалар мен басқа да байлықтар болмаған жағдайда, адамдар жалғыз және ең құнды ресурс болып табылады. Сондықтан Сингапурда командаларда жұмыс істей алатын шынымен білімді, эмоционалды күшті адамдар қажет. Бұл тәсіл: күшті балаға бағдарланған және STEM-білім беруге бейімділігі бар, осылайша, Қазақстан осындай тәсілге ең қолайлы ел болып келеді. Содан кейін мен мұның себебін түсіндіремін.
Біріншіден, Қазақстан — state-led country. Яғни, біздің елімізде мемлекет экономиканы толығымен реттейді. Барлық ірі компаниялар: мұнай-газ, құрылыс, қаржы және басқалары-мемлекеттің субсидияларына байланысты. Бұл дегеніміз, қазіргі уақытта бізде кадрлардан басқа инвестиция салатын және дамытатын ештеңе жоқ. Сингапур сияқты, Қазақстанның да өз адамдарын дамытуға және тәрбиелеуге инвестиция салудан басқа амалы жоқ.
Екіншіден, біз азиялықпыз. Еуропалықтар мен американдықтардан айырмашылығы, бізде ұлттық және отбасылық құндылықтар бар. Біздің ұлттық болмысымыз, дәстүрлеріміз бен мәдениетіміз біз үшін тым маңызды және біз одан бас тарта алмаймыз. Бұл мәселеде біз үшін жақсы нұсқаулық — Жапония болуы мүмкін. Бұл әр түрлі тарихи және геосаяси факторларға қарамастан өз тілі мен мәдениетін сақтаған күшті, бай және дамыған ел
Ұлттық бірегейлікті сақтау мәселесі Қазақстан үшін өте өзекті. Өйткені, біз ішінара кеңестік өткенге байланысты үлкен сәйкестік дағдарысын бастан кешіріп жатырмыз. Бізде халық ретінде қазақстандық-еліміздің азаматы қандай болу керектігі туралы ортақ түсінік жоқ. Бұл кейбір жастардың деструктивті ұйымдарға тартылуына әкеледі, ал басқалары нашақорлық пен құмар ойындардан зардап шегеді. Өйткені адам табиғаты бойынша өзінен үлкен нәрсеге жату қажеттілігін сезінеді.
Сингапурда Білім ең мықты оқушыға бағытталған
Сингапурдың білім беру жүйесінде біз қабылдауға болатын кейбір принциптер мен тәсілдер бар. Олардың бірі — инклюзивті білім беру принципі. Бұл елде сыныптарда 40 адам оқи алады. Бұл жағдайда кейбір балаларда орташа және жеңіл аутизм, басқаларында — СДВГ, үшіншілерде — басқа ерекшеліктер де болады. Бір мұғалім сонша және әртүрлі балалармен қалай жұмыс істей алады?
1. Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалар үшін арнайы топтар — Student learning support түрінде қосымша қолдау бар. Мысалы, математика және ағылшын тілі сабақтарында бұл балалар жеке оқыту үшін алынады. Олар бірдей бағдарламадан өтеді, бірақ мұғаліммен көзбе-көз ретінде. Бұл бағдарламадан артта қалған ерекшеліктері жоқ балаларға да жарайды. Осындай жеке сабақтардан кейін бала олқылықтардың орнын толтырады, содан кейін қайтадан жалпы сыныпқа оралады.
2. Барлық мұғалімдер ұлттық білім беру институтында оқытылады. Сонымен қоса, олардың әрқайсысы әртүрлі қабілеттері бар балалармен жұмыс істей алады.
Сингапур жүйесінің біздің елімізге жарайтын екінші ерекшелігі – «кластерлер». Мысалы, 10-15 мектеп аймақтық негізде біріктіріледі. Бұл мектептердің мұғалімдері жиі кездесуі және бір-біріне оқу жоспарларын жазуға, құжаттарды толтыруға көмектеседі. Сондықтан мұғалім өз міндеттерімен жалғыз қалмай, оған тағы 30-40 мұғалім көмектеседі. «Кластерлер» жүйесі мұғалімдерге сол бағытта көретін және түсінетін серіктестерден, адамдардан үнемі қолдау алуға мүмкіндік береді.
Білім берудің болашағы туралы
Болашақта білім қандай болады? Күрделі сұрақ. Уақыт өзгеріп жатқандықтан, технология тез дамып келеді.
Бүгінгі таңда біз, ата-аналар мен тәрбиешілер, балаларға басқа нәрсеге тиесілі болу сезімін қамтамасыз ете алуымыз маңызды. Мысалы, балалар өздерін сыныптың, қоғамның, отбасының бір бөлігі ретінде сезінуі керек. Бұл олардың адасып кетуіне және жолдан таймауға бермейтін негізгі сезім.
Екіншісі — баланың өзіне деген сенімділігін дамыту маңызды. Бұған ондағы сараптаманы дамыту, оның не істей алатынын түсіну арқылы қол жеткізіледі.
Үшіншісі — біз балаларға көбірек бостандық, тәуелсіздік беруіміз керек. Бала оның өмірі таңдаудан тұратынын білуі керек. Ол өзі таңдау жасайды және ол үшін жауап береді.
Егер біз балаға осы үш қағидаға үйретсек, онда ол болашақта қандай болса да өзін табады.