Тәжірибелі IT-менеджер, DAR компаниялар тобының басқарушы серіктесі қазақстандық шағын және орта бизнестің креативті экономикамен тиімді жұмыс істеуі, техникалық мамандарды ұстап қалуы және бұрын ірі бизнеске ғана қолжетімді технологияларды пайдалану арқылы кәсіпкерлердің уақыты мен ресурстарын үнемдейтін қолданбалы digital and real жобаларды жүзеге асыруы туралы өз пікірімен бөлісті.
Болат Садықұлов, DAR компаниялар тобының басқарушы серіктесі
Қазақстанда креативті индустрияны дамыту туралы
Қазақстанда креативті индустрия қарқынды дамып келеді. Бұған соңғы жылдары елімізде шын мәнінде талантты және жақсы білімді ІТ-мамандардың тұтас бір ұрпағының өскендігі септігін тигізеді. Бірақ олардың көпшілігі әлі де болса шетелде жұмысқа орналасуды қалайды және біз бағалы кадрлардың кетуін байқап отырмыз — Қазақстанда креативті экономиканы дамыту үшін ең үлкен қауіп.
Біз дамуда сапалы серпіліс жасап, шикізаттық экономикадан инновациялық экономикаға көше аламыз. Кәсіпқойларды ұстап тұру және әлемдік нарықта креативті индустрияда көшбасшылық позицияны иелену үшін Қазақстанға не қажет?
Креативті индустрия Батыста да қарқынды дамып келеді. Ғаламдық өзгерістердің толыққанды қатысушысы болып, толқынның басында болу ешқашан оңай болмаған сияқты. Креативті экономикаға кіру үшін бүгінде компьютердің болуы және онымен жұмыс істей білу жеткілікті: анимация, бейне, IT-өнімдер жасау. Қазақстандық жастар осы бағыттардың барлығын белсенді меңгеруде. Сонымен қатар, креативті индустриядағы жақсы мамандарға деген сұраныс бүкіл әлемде өсіп келеді.
Біздің аниматорға немесе IT-маманына да шетелде ақша ұсынылады, кейде екі есе көп. Оны ұстап тұрған жалғыз нәрсе — менталитет: отбасы және басқа да жағдайлар. Ал отбасылық байланыстар мен дәстүрлерді аз ұстанатындар ойланбастан кетеді. Миға көп түседі, бірақ жақсы жағынан.
Ел ішіндегі мамандарды қолдау туралы
Елден кадрлардың кетуімен екі жолмен күресуге болады.
Ең алдымен, еркін нарық, салауатты бәсекелестік және мемлекеттің қолдауы қажет. Рас, сайлауалды және мақсатты. Уақыт көрсеткендей, жобаларды инкубациялауға бағытталған бастамалар өскіндерді береді, бірақ әрқашан өміршең бола бермейді. Көптеген стартаптар көңілді бастайды, бірақ тез арада жұмысын тоқтатады. Стартап өзінің өмір сүру құқығын дәлелдеп қойған жобаларды жеделдету кезеңінде қолдау шараларын әзірлеу әлдеқайда тиімді. Атап айтқанда: жақсы, мықты өнім әзірлеп, клиенттерді және қандай да бір түсім көлемін тарту — сандық және сапалық өлшемдер бойынша бағалауға болатын барлық нәрсе.
Екінші жақсы болатын жағы — мемлекеттің бастамалары мен балалар ұсынатын жұмыстардың нәтижелері, мейлі түсірілген мультфильмдер, бейнелер, әзірленген бағдарламалар болсын: осының бәрі жарықты көруі тиіс. Сөреде жатпаңыз, соңғы тұтынушыларға шығыңыз. Себебі біз үшін, креативті индустрия өкілдері үшін жұмыстың нәтижесі қажет болғаны маңызды. Ал дайын жобалар ұмыт қалса, ол жұмыс істелмейді.
Отандық стартаптардың қалыптасуына және олардың танылуына біздің нарық пен жалпы менталитеттің басқа да ерекшелігі кедергі келтіреді. Өз бақылауыма сүйене отырып, қазақстандық тұтынушыларды екі топқа бөлуге болады деп айта аламын. Егер IT-өнімдерді тұтынушылар туралы айтатын болсақ, бірінші топ — ШОБ-тың патриоттық өкілдері. Олар үшін қазақстандық шешімдерді пайдалану өте маңызды. Мұндай кәсіпкерлермен жұмыс істеу ыңғайлы, түсіністікке қол жеткізу оңай. Неғұрлым көп екінші топ отандық әзірлемелерге сенімсіздікпен қарайды.
Халықаралық нарықта қалай табысты болу керек
Қазақстандық әзірлеме, егер тек IT туралы айтатын болсақ, өзін көрсетті десекте болады. Біздің еліміз осыншама пайдалы бағдарламалық жасақтама әзірлегені соншалық, осының бәрін батыл экспорттауға болады. Көптеген адамдар мұны түсінеді. Қазақстандық IT-мектеп, егер үштікте болмаса, әлемнің ең үздік он бес мектебінің қатарында.
Мысалы, біздің Darlean ERP жүйесі Индонезияда көптен бері сұранысқа ие, ал жақында АҚШ нарығында да пайда болады. Жақында біз АҚШ-тағы серіктестерімізбен сөйлестік. Олар біздің өнімді қарап, бізбен жұмыс істегісі келетінін айтты. Бұл шешім екі кездесуде қабылданды. Нарыққа мұндай оңай кіру бізде тіпті Қазақстанда да болған жоқ. Себебі бізде сенімсіздік бар — бәрі күмәнданады.
Алға шығып, ең жоғарыдан орын алу үшін ағылшын тілін білу кедергі болады. Бұл саладағы техникалық сауаттылыққа қарамастан біздің мамандар әзірге артта қалып отыр. Халықаралық аренаға шыққанда ол жерде тек бағдарламалау ғана емес, сонымен қатар коммуникация да қажет. Себебі біздің индустрияның негізі — коммуникация. Барлығы бағдарламалау маңызды деп ойлайды. Жоқ, бұл екінші орында. Бірінші орында — қарым-қатынас, коммуникация. Ағылшын тілінің деңгейі жоғары болған жағдайда біздің балалар көшбасшы атанатын болады. Көптеген адамдар компанияларда ең жоғары позицияны иеленеді, себебі олардың тілі бар. Ал тілдері жоқ балалар жақсы ағылшын тілін меңгеру үшін қаншалықты уақыт қажет болса, соншалықты көшбасшылардан алыс. Тек осы ғана оларды шектейді.
Сонымен қатар Қазақстанда креативті индустриядағы жобаларды қаржыландыру мәселесі өткір тұр. Мәселе оларға ақшаның болмауында емес. Бізде стартаптар үшін инвестициялар тартудың қарапайым және түсінікті тетіктері жоқ.
Өткен CFO Summit-те біз Қазақстанда қаржыландырудың бірнеше көзі бар екенін талқыладық. Мысалы, банктер. Бірақ олар қаржыландырудың дәстүрлі көздеріне жатады, олардан ақша алу үшін қандай да бір кепіл беру керек. Ал креативті индустрия өндірістік цехтар, жылжымайтын мүлік және кепіл ретінде ұсынуға болатын басқа да материалдық активтер сияқты негізгі қорлармен жұмыс істемейді. Оның үстіне, егер әңгіме стартап туралы болса, оның өз әлеуетінен, идеялары мен білімінен басқа мүлкі жоқ: мұның бәрі материалдық емес. Сондықтан олар банктердің өлшемдері бойынша өтпейді және халықаралық инвесторларға, венчурлік қаржыландыруға жиі жүгінеді. Бизнес періштелер деп аталатындар стартап капиталындағы аздаған үлеске ақша салады. Біз Қазақстанда шетелден инвестиция тартқан көптеген табысты стартаптарды білеміз.
Бұл ретте, креативті индустрияның өкілі бола отырып, мен оның тек өсіп, дами беретініне сенімдімін. Оған барған сайын көп адам, яғни инвестициялар да, ресурстар да ұмтылуда.
Елімізде IT-ЖОО-лардың саны, сондай-ақ түлектер саны өсуде. IT-мамандар — дәрігерлер сияқты: ЛОР бар, хирург бар — көптеген мамандықтар жатады. Жыл сайын жаңалары пайда болады. Сәйкесінше, балалар корпоративтік сегментке баруды таңдайды, онда олар ірі командаларға қосылып, олардың өнімдерін дамытады немесе өз стартаптарын жасайды. Сарапшылардың пайымдауынша, Қазақстан ірі инвестициялық шығуға екі-үш жыл қалды — біздің кейбір IT-компаниялар ірі шетелдік ойыншыға сатылуы мүмкін.