Әр түрлі білім беру мекемелерінде жұмыс істеген, ауылдық мектепте мұғалім қызметінен бастап астаналық білім басқармасының жетекшісіне дейінгі қызмет атқарған Шолпан Қадырова бізге Қазақстандағы білім берудегі өзекті мәселелер және оқыту мен тәрбиелеу әдістерін өзгертуге әсер ететін әлемдік трендтер туралы айтып берді.
Шолпан Қадырова, Астана қаласы, BINOM School басқарушы директоры, @kadyrova__sholpan
Қалыптасу туралы
Мен мұғалімдер отбасында дүниеге келдім. Әкем ауылымыздағы мектепте мұғалім және мектеп директоры болды. Қазір оның жасы 84-те, бірақ ол әлі күнге дейін барлық түлектерін фамилияларымен және бітірген жылдарымен еске алады. КСРО дәуіріндегі классикалық мұғалімнің образы: дұрыс, принципті, ашық — бұл мен үшін кәсіпқойлықтың идеалы болды. Сондықтан орта мектепті бітіргеннен кейін мен де әкемнің ізімен жүрдім.
Бүгінгі күні менің білім беру саласындағы жұмыс тәжірибем 33 жылды құрайды. Мен ауыл мектебінде мұғалім болып жұмыс істедім, олардың қандай әлеуеті бар екенін, олардың күшті және әлсіз жақтарын білемін. Колледжде сабақ бердім, мұғалімдердің біліктілігін арттыру жүйесінде екі жыл жұмыс істедім, сондай-ақ есту және сөйлеу қабілеті бұзылған балаларға арналған мектептің директоры болдым. Содан кейін мені Назарбаев Зияткерлік мектептер жүйесіне шақырды. НЗМ-де сегіз жыл жұмыс істегеннен кейін мені Батыс Қазақстан облысының білім басқармасының басшысы, содан кейін Астана білім басқармасының басшысы етіп тағайындады.
Мен мұғалімдер отбасында дүниеге келдім
Бүгінгі таңда мен BINOM School басқарушы директорымын және «Білім Болашағы» қорының атқарушы директорымын. BINOM School-ды дамыту, оны ілгерілету стратегиясымен айналысамын. Бұл білім беру саласындағы мемлекеттік-жекеменшік серіктестік тетігі арқылы жүзеге асырылатын бірегей жоба. Біз бір жобаның мысалында балалардың физикалық, эмоционалдық, интеллектуалдық дамуы тұрғысынан қолайлы ортаны қалай құруға болатынын көрсетеміз. Сондай-ақ мұғалімдеріміздің біліктілігін арттыруға үлкен көңіл бөлеміз.
Біздің жүйеде қазір шамамен 1900 мұғалім жұмыс істейді. Біз 32 мың оқушыны қамтыдық. Оқу 1-11 сыныптар аралығында тегін. Астанада алты, Атырауда екі BINOM мектебі жұмыс істейді, біз бұл қалада тағы екі мектептің құрылысын бастаймыз. Осылайша, 2025 жылы біздің мектептерде 40 000 оқушы оқитын болады. Болашақта басқа өңірлердегі жергілікті атқарушы органдар ынтымақтастыққа дайын болса, BINOM School мектептері Қазақстанның басқа қалаларында да ашылады.
Қазіргі білім туралы
Клаус Шваб айтқандай, біз толық автоматтандырылған зияткерлік жүйелермен басқарылатын цифрлық өндіріске көшу арқылы сипатталатын төртінші өнеркәсіптік революцияны бастан кешіріп жатырмыз. Тиісінше, бүгінгі білім беру саласы әлеуметтік, технологиялық және экономикалық факторларға байланысты көптеген өзгерістер мен қиындықтарға тап болуда.
Менің ойымша, қазіргі білімнің келесі күшті жақтарын атап өтуге болады:
— ақпаратқа қол жетімділік. Интернет пен технологиялардың дамуымен білім беру материалдарына қолжетімділік айтарлықтай кеңейді. Онлайн курстар, вебинарлар және білім беру платформалары оқуды көптеген адамдар үшін қолжетімді етеді.
— жеке оқу. Жаңа әдістер мен оқыту технологиялары оқушылардың жеке қажеттіліктерін ескеруге мүмкіндік береді. Бұл материалды тереңірек меңгеруге ықпал етеді.
— технологияларды біріктіру. Қазіргі заманғы технологияларды, мысалы, жасанды интеллект және виртуалды шындықты пайдалану білімді зерттеудің және оны практикалық тұрғыдан қолданудың жаңа мүмкіндіктерін ашады. Бұл жерде басты міндет — баланы жасанды интеллекттің мүмкіндіктерін дұрыс пайдалануға үйрету. Бұл дағдыларды дамыту үшін алдымен мұғалімдердің өзін дамыту қажет.
Клаус Шваб айтқандай, біз төртінші өнеркәсіптік революцияны бастан кешіріп жатырмыз
Мен әлсіз жақтарға сапалы білімге қол жетімділіктің теңсіздігін жатқызар едім. Бұған ықпал ететін негізгі факторлар — географиялық айырмашылықтар. Білім деңгейі аймаққа байланысты айтарлықтай өзгереді. Алматы және Астана сияқты қалаларда инфрақұрылымы аз дамыған шалғай және ауылдық аудандарға қарағанда сапалы білім беру ресурстарына қолжетімділік жоғары. Білім беру мекемелерінің сапасы да әсер етеді. Қазақстанда мемлекеттік және жекеменшік оқу орындары арасында білім сапасында айырмашылықтар бар. Жеке мектептер жақсы мұғалімдерді жалдауға және бай материалдық-техникалық базаға ие бола алады.
Сондай-ақ, ерекше қажеттіліктері бар балаларға тең мүмкіндіктердің жоқтығын айту керек. Мүмкіндігі шектеулі балаларды білім беру үдерісіне қосу әлі де жақсартуды қажет етеді, және көптеген оқу орындары мұндай оқушылармен жұмыс істеуге жеткілікті дайын емес.
Алматы және Астана сияқты қалаларда инфрақұрылымы аз дамыған шалғай және ауылдық аудандарға қарағанда сапалы білім беру ресурстарына қолжетімділік жоғары
Қазіргі қазақстандық білім берудің келесі әлсіз жағы-оқытудың дәстүрлі әдістері. Көптеген тәрбиешілер әлі күнге дейін қазіргі әлемнің талаптарына сәйкес келмейтін ескірген оқыту әдістерін қолданады. Көбінесе стандартталған бағалау жүйелеріне, тесттерге баса назар аударылады. Бұл пәнді шығармашылық тұрғыдан тереңірек зерттеу мүмкіндігін шектейді. Психологиялық қысым бар: оқушылар оқу жүктемесі мен күтілетін нәтижеге байланысты жоғары стресс деңгейін сезінеді.
Білікті педагогтардың жетіспеушілігі-қазіргі мектептердің, атап айтқанда, еліміздің халқы тығыз орналасқан қалаларындағы өзекті мәселелердің бірі. Аймақтарда бұл мәселе де өзекті. Атырауда педагогтардың жетіспеушілігін қатты сезінеміз.
Педагогикалық университеттер мен мектептердің әлсіз байланысы. Барлық дамыған елдерде ғалымдар өзекті зерттеулер жүргізіп, дәлелденген мәліметтер негізінде мектептерге туындаған мәселелерді шешуге көмектеседі.
Білім беру трансформация үдерісінде. Қиындықтар көп болса да, жақсартуға және қазіргі жағдайларға бейімделуге айтарлықтай мүмкіндіктер бар. Қоғам мен еліміздің, әлемнің экономикасы қажеттіліктеріне сәйкес келетін жаңа тәсілдерді зерттеу және енгізу маңызды.
Білікті педагогтардың тапшылығы — қазіргі мектептердің өзекті мәселелерінің бірі
Бүгінгі таңда педагогтардың басты міндеті — қарқынды өзгеріп жатқан әлем мен қоғамның қазіргі талаптарын ескере отырып, оқушылардың жан-жақты дамуы үшін жағдай жасау болып табылады. Бұл тек білім берумен ғана шектелмей, сыни ойлау, креативтілік, ақпараттық сауаттылық және ынтымақтастық дағдыларын дамыту маңызды.
Сонымен қатар, мұғалімдер білім беру технологиялары мен оқыту әдістеріндегі өзгерістерге бейімделіп, өз сабақтарына цифрлық құралдар мен ресурстарды интеграциялауы қажет. Тағы бір маңызды аспект — оқушылардың эмоционалдық денсаулығы мен әл-ауқатын қолдау. Өйткені ішкі тұрақтылық пен оқушылардың қызығушылығынсыз табысты оқу мүмкін емес. Жалпы алғанда, педагогтардың міндеті — оқушыларға жаңа сын-тегеуріндерге бейімделуге және өз болашағын сәтті құруға көмектесетін тәлімгерлер мен бағыттаушылар болу.
Болашақ білім туралы
Білім берудің болашағы оқыту мен тәрбиелеу тәсілдерін өзгертетін бірнеше негізгі тенденциялармен сипатталады.
Білім жасанды интеллект, виртуалды және кеңейтілген шындық сияқты технологияларға көбірек сүйенеді. Бұл құралдар сабақтарды интерактивті, қол жетімді және жекелендіруге көмектеседі.
Жеке білім беру. Оқушылардың әртүрлі оқу стильдері мен қызығушылықтарын ескере отырып, білім беру бағдарламалары оқушылардың жеке қажеттіліктеріне бейімделеді, бұл әркімге өз қарқынымен жүруге мүмкіндік береді.
Икемділік және қол жетімділік. Онлайн курстар мен аралас оқыту форматтары көптеген адамдар, соның ішінде шалғай аудандарда тұратын немесе мүмкіндіктері шектеулі адамдар үшін сапалы білімге қол жеткізуді қамтамасыз етеді.
Білім сыни ойлау, шығармашылық, эмоционалды интеллект және цифрлық сауаттылық сияқты болашақта қажетті дағдыларды дамытуға бағытталған. Бұл студенттерге тез өзгеретін әлемге сәтті бейімделуге көмектеседі.
Жобалық және практикалық оқыту. Практикалық тәжірибе мен жобалық қызметтің маңыздылығы артады. Бұл студенттерге теорияны іс жүзінде қолдануға, командалық дағдыларды дамытуға және нақты мәселелерді шешуге көмектеседі.
Тағы бір маңызды мәселе — әлеуметтік жауапкершілік және тұрақты даму. Білім болашақ ұрпақты жаһандық сын-қатерлерді шешуге дайындау үшін экология, әлеуметтік әділеттілік және тұрақты даму мәселелеріне көбірек көңіл бөледі.
Пәнаралық тәсілдер. Оқушыларға әртүрлі білім салалары арасындағы байланыстарды көруге және күрделі мәселелерді шешуге мүмкіндік беретін пәнаралық жобалар мен тақырыптарға көбірек көңіл бөлінеді.
Ынтымақтастық және қоғамдастық. Білім беру практикасы мектептер, университеттер, бизнес және Қоғамдастық арасындағы ынтымақтастықты қамтиды. Бұл толық және
Білім беру жүйесі болашақта әлдеқайда икемді, жаңашыл және оқушылар мен қоғамның қажеттіліктеріне бағытталған болуға уәде береді. Бұл жаңа буынды болашақтағы сын-тегеуріндер мен мүмкіндіктерге дайындауға көмектеседі.